Rozmowa z Michałem Walochem, dyrektorem generalnym Związku Producentów Sprzętu Oświetleniowego „Pol-lighting”
Czy technologia LED może być odpowiedzią na obecny wzrost cen energii?
Pierwsze diody elektroluminescencyjne (LED – ang. Light Emitting Diode) zostały stworzone w latach 60. XX wieku i przez kilkadziesiąt lat były wykorzystywane jako diody wskaźnikowe. W tamtym okresie nie nadawały się do zastosowań oświetleniowych. Potrzeba było 40 lat doskonalenia technologii i rozwoju nauki, aby móc wykorzystać LED-y w oświetleniu.
Dzisiaj możemy powiedzieć, że technologia LED to synonim oszczędności energii i odpowiedź dla użytkowników oświetlenia, jak radzić sobie z rosnącymi kosztami energii elektrycznej.
Kryzys naftowy z lat 70. przyspieszył rozwój tej technologii, a początek XXI wieku rozwinął ją do tego stopnia, by dawać oszczędności nawet do 80% w skali roku. Co to oznacza dla potencjalnego zamawiającego? Niektóre miasta, modernizując oświetlenie drogowe poprzez jego wymianę na oprawy LED, podają uzyskane oszczędności. I tak np. warszawski Zarząd Dróg Miejskich informuje, że wymieniono 20 747 opraw drogowych, co oznacza szacunkową oszczędność energii w skali roku 15 657,53 MWh, a to z kolei przekłada się na kwotę 13 669 024,81 zł – czyli oszczędność wynosi prawie 14 mln zł.
Informacje takie jasno pokazują skalę korzyści, jakie można osiągnąć po wykonaniu modernizacji za pomocą opraw wysokiej jakości. Samorządy w Polsce, borykając się z problemami wysokich cen energii (w niektórych gminach ceny za kilowatogodzinę wzrosły pięcio-, sześciokrotnie), powinny poważnie zastanowić się nad modernizacją przynoszącą ogromne oszczędności w skali roku. Korzyści te można osiągnąć, wymieniając tylko przestarzałe i bardzo energochłonne oświetlenie sodowe na oprawy LED lub dodatkowo stosując inteligentne systemy zarządzania, w przypadku których oszczędności są najwyższe – do 80% w skali roku.
Co może przyspieszyć wprowadzanie technologii LED?
Mając na uwadze potencjał technologii LED i możliwe do uzyskania oszczędności, branża oświetleniowa apeluje do władz centralnych, żeby przyspieszyć tworzenie kompleksowych programów przyspieszających modernizację oświetlenia drogowego i oświetlenia w budynkach użyteczności publicznej. Programy takie pozwoliłby zaoszczędzić w skali roku miliardy złotych.
Związek wielokrotnie w tej materii przesyłał pisma zarówno do Ministerstwa Klimatu i Środowiska, jak i Ministerstwa Rozwoju i Technologii, uczestniczył również w konsultacjach Długoterminowej Strategii Renowacji. Polsce potrzebny jest kompleksowy plan powszechnej modernizacji oświetlenia drogowego i w budynkach użyteczności publicznej na terenie gmin wiejskich i miejskich, wykorzystujący energooszczędną technologię LED (tym oprawy LED) obniżające zużycie energii do 80% w skali roku oraz system finansowania wymiany oświetlenia na LED-y w gminach miejskich i wiejskich.
Branża dostrzega ogromne zainteresowanie gmin wymianą tradycyjnego oświetlenia na ledowe: zarówno oświetlenia drogowego, jak i oświetlenia w budynkach użyteczności publicznej. Niestety, gminy nie posiadają środków finansowych na tak kosztowne wydatki. Wskazana jest pomoc rządowa i stworzenie kompleksowego programu modernizacyjnego, tak jak to się dzieje z branżą fotowoltaiczną.
Gwałtowny wzrost cen surowców, takich jak ropa naftowa, gaz ziemny oraz węgiel kamienny, przełoży się na kondycję ekonomiczną Rzeczypospolitej Polskiej w następnych miesiącach. Zawirowania na rynkach środkowoeuropejskich związane z wojną na Ukrainie wpłyną bezpośrednio na wzrost cen wszystkich towarów. Branża oświetleniowa bacznie obserwuje tę sytuację i ma na to rozwiązanie przynoszące oszczędności energii zarówno w gospodarstwach domowych, jak i u podmiotów instytucjonalnych. Z utęsknieniem czekamy na odblokowanie środków z Krajowego Planu Odbudowy (KPO), co pozwoli samorządom finansować inwestycje, w tym inwestycje w modernizację oświetlenia ulicznego, gdzie oszczędności po wymianie sięgają od 60 do nawet 80% w skali roku. Mamy bezpośredni kontakt ze związkami gmin i powiatów – ponad 60% gmin chce wymienić przestarzałe i bardzo energochłonne oświetlenie sodowe i rtęciowe na energooszczędne oświetlenie LED. Ponadto przemysł oświetleniowy posadowiony na terenie naszego kraju obserwuje, że dotychczasowe działania transformacji energetycznej w Polsce są niewystarczające. Obniża to bowiem znacznie koszty tej transformacji. Transformacja powinna przebiegać w sposób, jak już wspomnieliśmy, dualny. Liczy się nie tylko wspieranie inwestycji w OZE, ale również modernizacja infrastruktury oświetleniowej już istniejącej poprzez montaż nowoczesnych punktów świetlnych z zastosowaniem energooszczędnej technologii LED. Wymiana tylko lampy sodowej na oprawę LED gwarantuje oszczędność rzędu 50%, a jeżeli zrobi się to z inteligentnym systemem sterowania, wówczas oszczędności energii sięgają nawet 80%.
Dedykowany program stanowiłby zachętę dla obywateli, by dokonali modernizacji oświetlenia w swoich domach. Równocześnie można by go powiązać z działaniami edukacyjnymi w zakresie promowania produktów o wyższej klasie energetycznej.
Na co powinien zwrócić uwagę inwestor, żeby mieć pewność, że zastosowane rozwiązania oświetleniowe są najwyższej jakości?
Mówiąc o jakości, poruszamy bardzo istotny problem nurtujący zarówno inwestorów prywatnych, instytucjonalnych, jak i jednostki samorządu terytorialnego (JST). W zależności od zastosowania oświetlenia LED, czy to w budynkach użyteczności publicznej, czy fabryce, czy w oświetleniu drogowym, powinniśmy zwracać uwagę na następujące parametry: strumień świetlny, moc oprawy i współczynnik mocy (badanie całkowitej mocy systemu), kompatybilność elektromagnetyczna (EMC), współczynnik zawartości harmonicznych (THD).
Uczulamy inwestorów, aby wybierali sprawdzonych producentów mających duże doświadczenie na rynku oświetleniowym. Niestety, nadal głównymi kryteriami wyboru są cena i gwarancja. Często zamawiający pomijają parametry całkowitej mocy systemu, która w istotny sposób wpływa na zużycie energii. Często jest to różnica 15–20% w skali roku.
Pamiętajmy, że inwestycje modernizujące oświetlenie to nie proces roczny ani dwuletni, tylko rozłożony na co najmniej 10–15 lat. Wydatkujmy środki poprawnie, sprawdzając parametry i całkowitą moc systemu. Zdarza się, że dany wykonawca przystępujący do przetargu oferuje cenę niższą o 20% na produkt, a w kolejnych latach okazuje się, że całkowita moc systemu jest wyższa niż u innego wykonawcy oferującego pierwotnie cenę wyższą. W takiej sytuacji koszty eksploatacji danej infrastruktury będą wyższe, a początkowo wyższa cena danego wykonawcy oferującego korzystniejsze parametry opraw w ostateczności po kilku latach staje się niższa, bo zużycie energii jest niższe. Samorządowcy powinni na takie rzeczy zwracać uwagę.
Jaką rolę odgrywa oświetlenie w poprawie efektywności energetycznej budynków?
Wymiana oświetlenia na ledowe w samych budynkach produkcyjnych, gospodarczych, magazynowych pozwoli zaoszczędzić nawet do 70–80% energii.
W strategii renowacji należy zwrócić uwagę nie tylko na termomodernizację i energię cieplną, lecz także na energię elektryczną, czyli również na oświetlenie. Modernizacja oświetlenia na ledowe przyspiesza również cyfryzację infrastruktury budynku, a tym samym jest to krok w stronę inteligentnych budynków (ang. smart buildings). Sama modernizacja jest łatwa do wdrożenia ze względu na dostępność instalacji oświetleniowej. Szczególnie w budynkach użyteczności publicznej (których w Polsce mamy 420 tys. wg GUS) możliwa wymiana oświetlenia powinna zostać przeprowadzona w sposób zorganizowany, na podstawie wyliczeń oszczędności energii. Prawidłowo przeprowadzona modernizacja oświetlenia będzie pozytywnie oddziaływać zarówno na wzrost produktywności w miejscach pracy, jak i na lepsze samopoczucie pracowników. Analizy pokazują, że sama wymiana oświetlenia w obszarze budynków systemu opieki zdrowotnej oraz budynków edukacji przyniosłaby rocznie oszczędności rzędu 1,6 TWh na zużyciu energii elektrycznej, ponad 1 mld zł oszczędności w rachunkach za energię elektryczną oraz spowodowała ograniczenie emisji CO2 o 1,1 mln ton. Termomodernizacja plus wymiana oświetlenia powinny być kluczowymi tematami w dyskusji dotyczącej poprawy efektywności energetycznej i efektywności ekonomicznej.
Analizy przeprowadzone w Unii Europejskiej (UE) przez Lighting Europe pokazują, że modernizacja oświetlenia w budynkach użyteczności publicznej oraz komercyjnych w UE pozwoli zaoszczędzić do 48–56 TWh (1 terawatogodzina [TWh] = 1 000 000 megawatogodzin [MWh]) energii elektrycznej rocznie do 2050 r. Zapewni to również znaczne korzyści w zakresie komfortu wizualnego, dobrego samopoczucia i wzrostu produktywności użytkownika/pracownika.
Renowacja budynków, w tym szkół, szpitali, budynków użyteczności publicznej oraz szerszej infrastruktury, poprawi jakość życia uczniów, nauczycieli, pacjentów lub pracowników biurowych i przyczyni się do osiągnięcia europejskich celów klimatycznych.
Przy wymianie oświetlenia w długofalowej strategii renowacji należy skoncentrować się na budynkach niemieszkalnych (publicznych i komercyjnych), jak już ustalono w dyrektywie w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Budynki publiczne powinny dawać przykład i być wzorem do naśladowania w Długoterminowej Strategii Renowacji (DSR).
Kto i na jakie wsparcie może liczyć ze strony Związku?
Każda gmina w Polsce, która modernizuje oświetlenie drogowe lub w budynkach użyteczności publicznej, mając wątpliwości, powinna skontaktować się z ekspertami ze Związku. Posiadamy kadrę ekspercką, która wyjaśni skomplikowane niuanse technologii oraz przedstawi parametry, na które inwestor powinien zwracać uwagę.
Organizujemy szkolenia w formie webinarów dla związków gmin i powiatów, podczas których eksperci przedstawiają rzetelną wiedzę na temat technologii LED oraz cenne wskazówki z realizacji.
Do tej pory udało się zorganizować szkolenia dla związków gmin i powiatów na Śląsku i w Małopolsce. W dużych miastach są tworzone specjalne komórki organizacyjne zajmujące się tylko modernizacją infrastruktury oświetleniowej. Problem jest w małych gminach, gdzie nie ma odpowiednio przeszkolonej kadry w zakresie techniki oświetleniowej. Chętnie wesprzemy takie gminy, posiadamy odpowiednie organy, w tym ekspercki Komitet Rozwoju zajmujący się wyjaśnianiem skomplikowanej wiedzy technicznej.
Dziękuję za rozmowę
Agnieszka Parzych
