Pol-lighting, prowadząc program monitorowania jakości, chce zwrócić uwagę gmin i konsumentów na problem z wprowadzaniem na rynek polski produktów oświetleniowych niskiej jakości, niespełniających norm obowiązujących na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i Unii Europejskiej.
Program ZPSO „Pol-lighting” jest prowadzony w sposób sformalizowany. Rada programowa złożona z ekspertów oświetleniowych typuje produkty oświetleniowe do badania spośród produktów dostępnych na rynku – czy to w sklepach internetowych, hurtowniach elektrycznych, czy wielkopowierzchniowych obiektach handlowych (WOH). Badania produktów są wykonywane przez laboratoria certyfikowane, niezależne lub laboratoria wewnętrzne. Wyniki negatywne są przekazywane do organu nadzoru w celu przeprowadzenia kontroli u importera lub producenta.
Badania przeprowadzone w 2021 r.
W 2021 r. w ramach programu niezależne certyfikowane laboratoria badały następujące produkty oświetleniowe:
- oprawy LED wnętrzowe,
- lampy LED.
Badania zostały wykonane w niezależnych laboratoriach BBJ (lampy LED) oraz BEMC Mawi Rzezawa.
Parametry, które były badane:
- lampy LED (laboratorium BBJ): pomiar strumienia, poprawność wyznaczania klasy efektywności energetycznej, pomiar współczynnika oddawania barw (CRI), poprawność oznaczania mocy równoważnej, sprawdzenie odporności trzonka na skręcanie;
- oprawy LED (laboratorium BEMC MAWI): poziomy dopuszczalne i metody pomiaru zaburzeń radioelektrycznych wytwarzanych przez elektryczne urządzenia oświetleniowe i urządzenia podobne – PN-EN 55015:2013-10 +A1:2015-08;
- oprawy LED (laboratorium wewnętrzne).
Przeprowadzone zostały również:
- ocena cechowania,
- ocena konstrukcji – oględziny opraw pod względem ich poprawnej budowy,
- badania elektryczne – bezpieczeństwo i poprawne działanie,
- IP – przebadano oprawy, które miały zadeklarowany wysoki stopień odporności na wnikanie ciał stałych i pyłu,
- badania fotometryczne – badanie mocy oraz strumienia opraw.
Wyniki badań
Lampy LED – laboratorium BBJ
Otrzymano 44% wyników negatywnych spośród przebadanych i wytypowanych lamp LED (rys. 1).
Rys.1 Wyniki badań 18 szt. lamp LED uzyskane w laboratorium BBJ
Najczęstsze wady lamp LED to:
- nierównomierne rozłożenie światła na skutek braku selekcji diod;
- wprowadzające w błąd oznakowanie (np. zaniżone lub zawyżone parametry dotyczące strumienia świetlnego, jego barwy lub zużywanej przez lampę energii elektrycznej);
- słabej jakości zasilacz LED (może się bardzo szybko zepsuć);
- nieskuteczny stabilizator natężenia prądu albo rezystor (ryzyko szybkiego zepsucia się lampy na skutek wahań napięcia w sieci zasilającej);
- układ elektroniczny (zasilacz) taniej lampy LED może być źródłem zakłóceń.
Oprawy LED – laboratorium BEMC MAWI
Zbadano jeden parametr: poziomy dopuszczalne i metody pomiaru zaburzeń radioelektrycznych wytwarzanych przez elektryczne urządzenia oświetleniowe i urządzenia podobne – PN-EN 55015:2013-10 +A1:2015-08 (rys. 2).
Rys. 2 Wyniki badań opraw 100 szt. LED uzyskane w laboratorium BEMC MAWI
Norma PN-EN 55015 określa dopuszczalne poziomy i metody pomiaru zaburzeń radioelektrycznych wytwarzanych przez elektryczne urządzenia oświetleniowe – jest to tzw. kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Niespełnienie wymagań normy powoduje emisję zakłóceń elektromagnetycznych, które mogą skutkować zakłóceniem pracy innych urządzeń elektronicznych. Czy dana oprawa je spełnia, można łatwo sprawdzić, zbliżając radioodbiornik do świecącej oprawy. W przypadku niezgodności w jego głośniku słyszalne będą szumy. Problem można zgłosić do Urzędu Komunikacji RyElektronicznej (UKE), który po stwierdzeniu emisji zakłóceń może nakazać wycofanie produktu z rynku. Główne tego powody to:
- brak filtra zakłóceń wyższych harmonicznych (ryzyko spowodowania przez lampę LED zakłóceń funkcjonowania innych urządzeń elektrycznych, takich jak telewizor, podłączonych do tej samej sieci zasilającej);
- niedostateczne chłodzenie diody LED, skracające jej trwałość; półprzewodniki (chipy) emitujące światło są małe, a w modułach LED – dość gęsto rozmieszczone; przetwarzają one określoną moc elektryczną na światło i ciepło, a więc powodują nagrzewanie tego elementu lampy LED. Wraz ze wzrostem temperatury pogarszają się właściwości diod: maleje skuteczność świetlna i bardzo skraca się trwałość. W tej sytuacji półprzewodnik musi być chłodzony. Dobrej jakości dioda LED musi być wyposażona w dobrej jakości radiator, który wytworzone ciepło przekaże do otaczającego powietrza. Wielkość radiatora powinna być odpowiednio dobrana do temperatury otoczenia. Problem narasta, jeśli w jednej oprawie oświetleniowej występuje wiele diod (np. 100) – w tym wypadku odprowadzenie ciepła nie jest sprawą łatwą. Ważna jest dobra przewodność cieplna złącza pomiędzy półprzewodnikiem i radiatorem.
Oprawy LED – laboratorium wewnętrzne
Rys. 3 Wyniki badań 32 szt. opraw LED uzyskane w laboratorium wewnętrznym
Do badań wytypowano 32 szt. opraw LED (rys. 3).
Przeprowadzono:
- Ocenę cechowania wyrobu:
100% opraw LED jest błędnie cechowana (32 szt.).
- Ocenę konstrukcji:
75% opraw LED – nieprawidłowa konstrukcja ( 24 szt.).
25% opraw LED – poprawna konstrukcja (8 szt.).
- Badanie elektryczne:
81% opraw LED – niezgodnych z normą bezpieczeństwa (26 szt.).
19% opraw LED – zgodnych z normą bezpieczeństwa (6 szt.).
Związek „Pol-lighting” zwraca się do zamawiających, gmin, powiatów, włodarzy miast, aby większą uwagę przykładali do jakości oświetlenia. Inwestycja w wymianę oświetlenia może przynieść ogromne korzyści w postaci oszczędności energii, poprawy bezpieczeństwa, ale tylko jeżeli produkt spełnia wymagania wielu norm. Zachęcamy do wykonywania badań opraw LED, zanim zostaną zakupione. Do ZPSO „Pol-lighting” dociera wiele sygnałów od gmin, że dwa lata po wymianie co druga oprawa nie świeci albo pobór prądu jest nieznacznie niższy. Świadczy to o tym, że wymienione oprawy LED nie spełniały wymagań norm, co skutkuje problemami na przyszłość. Korzystajmy z wiedzy sprawdzonych wprowadzających, firm, które profesjonalnie zajmują się wymianą oświetlenia. Sprawdzajmy ich portfolio oraz poprzednie realizacje. Tylko produkty wysokiej jakości uznanych producentów będą dawały korzyści, o których pisaliśmy wyżej. Wymiana oświetlenia na LED to inwestycja na lata, dlatego dbajmy o bezpieczeństwo naszych obywateli i poprawiajmy ich komfort życiowy, chroniąc przy tym budżety miast i gmin. Za rażąco niską ceną produktu w porównaniu do cen rynkowych może kryć się jego zła jakość. Sprawdzajmy również na stronach organów nadzoru, w odpowiednich zakładkach, rejestry i wykazy produktów, których należy unikać – pt. „Lista wyrobów niezgodnych z wymaganiami zasadniczymi” (https://bip.uke.gov.pl/lista-wyrobow-niezgodnych/) lub „Lista wyrobów niebezpiecznych”, dzięki czemu potwierdzimy lub wykluczymy, czy dany produkt konkretnego importera tam figuruje. Wybierajmy producentów uznanych, których marka mówi nam: to jest produkt wysokiej jakości.
Branża od kilku lat zauważa trend na rynku, że oświetlenie LED przyciąga przedsiębiorców, bo można na nim szybko zarobić. Niestety, wiąże się to z powstawaniem dużej liczby importerów, którzy niewiele mieli wspólnego z oświetleniem, a teraz są wprowadzającymi produkty oświetleniowe. Oczywiście, mamy w kraju wolność prowadzenia działalności gospodarczej i nie ma zakazów wprowadzania na rynek produktów oświetleniowych importowanych spoza UE lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Należy jednak bardzo ostrożnie wybierać produkty takich firm, a szczególnie produkty oświetleniowe. Taki produkt w założeniu bardzo często powinien świecić kilka lat, a w praktyce psuje się po trzech miesiącach. Konsument zniechęca się wtedy do nowej technologii LED, co nie jest winą technologii, tylko tego, że zakupiony produkt nie spełnia wymagań norm. Pamiętajmy, że technologia ta jest niezwykle wydajna oraz energooszczędna i ratuje zarówno budżety gmin, miast, jak i nasz budżet domowy. Nic jednak nie wskóramy, jeżeli wybierzemy produkt niskiej jakości, niezgodny z normami.
Odpowiedzialność wprowadzającego za wprowadzenie do obrotu produktu niespełniającego norm
Odpowiedzialność za wprowadzenie produktu niespełniającego wymagań informacyjnych, technicznych i funkcjonalnych ponosi wprowadzający, w tym producent, importer albo dystrybutor. Niestety, konsument ma niewiele możliwości sprawdzenia, czy kupowana żarówka LED spełnia wymagania. Zgodnie z Ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów każdy, czyli także konsument, może zgłosić wadliwy produkt do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), co może skutkować dotkliwą karą administracyjną nałożoną na podstawie decyzji organu na przedsiębiorcę. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE), również zgodnie z Ustawą o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku, ma prawo nakładać na wprowadzającego produkt niespełniający wymagań administracyjne kary pieniężne w drodze decyzji administracyjnej. Zgodnie z art. 88 Ustawy o systemach oceny zgodności i nadzorze rynku, wprowadzający, który wprowadza do obrotu lub oddaje do użytku wyrób niezgodny z wymaganiami, podlega karze pieniężnej w wysokości do 100 000 zł.
Możliwe administracyjne kary pieniężne są następujące:
- 100 000 zł za wprowadzenie do obrotu wyrobu niezgodnego z wymaganiami,
- 20 000 zł za brak oznakowania CE,
- 10 000 zł za niedopełnienie obowiązków informacyjnych.
Najdotkliwsza kara to wycofanie z obrotu wyrobów już dostępnych w sprzedaży, a także nakaz zniszczenia wyrobu.
Michał Waloch, dyrektor generalny
Związku Producentów Sprzętu Oświetleniowego „Pol-Lighting”
